PRODUKTY ZBOŻOWE W DIECIE DZIECI – DLACZEGO SĄ TAK WAŻNE DLA ICH ROZWOJU?
Komponowanie diety małego dziecka jest dużym wyzwaniem dla rodziców. Emocje z tym związane wynikają również ze świadomości wpływu, jaki ma żywienie na późniejszy rozwój małego organizmu od pierwszych dni życia dziecka. Trzeba pamiętać, że podstawą żywienia jest prawidłowo zbilansowana dieta, a na tę składają się warzywa i owoce, ryby, mięso, nabiał, jaja i warzywa strączkowe, a także produkty skrobiowe, w tym zbożowe. O tym, kiedy i dlaczego należy wprowadzać produkty zawierające gluten do diety dziecka, mówi Joanna Sawicka-Metkowska, lekarz pediatra i ekspert kampanii „Glutenowy zawrót głowy – obalamy mity, potwierdzamy fakty”.
Zasady żywienia zdrowych niemowląt
Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci wydało w tym roku najnowsze zalecenia dotyczące zasad żywienia najmłodszych dzieci. Podsumowano w nich nie tylko najważniejsze tematy z zakresu rozszerzania diety, ale dokonano również przeglądu światowych wytycznych w tej kwestii. Najważniejsze stowarzyszenia medyczne na świecie jednoznacznie stoją na stanowisku, że gluten, a więc produkty zbożowe, można i należy wprowadzać do diety dzieci w tym samym czasie, co inne pokarmy uzupełniające.
Uważa się, że powinno to nastąpić między 4. a 12. miesiącem życia dziecka. Ramy czasowe są szerokie, ponieważ wprowadzanie do diety dziecka pokarmów innych niż mleko kobiece lub mleko modyfikowane uzależnione jest od rozwoju psychomotorycznego dziecka. Oznacza to, że moment rozpoczęcia rozszerzania diety należy wybrać indywidualnie, w okresie, kiedy niemowlę wykazuje umiejętności rozwojowe potrzebne do ich spożywania: głównie umiejętność siedzenia oraz funkcje jamy ustnej, pozwalające na przełykanie pokarmów innych niż płynne. Zwykle więc pokarmy uzupełniające wprowadza się nie wcześniej niż w 17. tygodniu życia (początek 5. m.ż.) i nie później niż w 26. tygodniu życia (początek 7. m.ż.).
Stowarzyszenia naukowe, od WHO po Amerykańską Akademię Pediatrii, nie zalecają opóźniania we wprowadzaniu glutenu do diety. Zaznacza się jednak, że należy unikać jego dużych dawek w pierwszych tygodniach. Czym jest duża dawka glutenu dla kilkumiesięcznego dziecka?
Naukowcy próbowali określić również i to. Po przeanalizowaniu różnych badań uznaje się, że w pierwszych tygodniach (ale tylko wtedy!) wprowadzania glutenu za małą dawkę można przyjąć ok. 1/10 kromki chleba, a za dużą - pół kromki. Nie do końca wiadomo, o jakiej wielkości kromkę chodzi. Uwaga o małej dawce jest ważna, ale już dokładne jej określenie jest bardzo trudne, nawet dla naukowców.
Znaczenie produktów zbożowych
Wprowadzanie do diety produktów zawierających gluten budzi wiele emocji, ale należy pamiętać, że to nie gluten jest najważniejszym składnikiem produktów zbożowych. Mówi się o nim, ponieważ narosło wokół niego wiele mitów, choć - jak pokazują badania naukowe - zupełnie niesłusznie.
To, co najbardziej wartościowe w produktach zbożowych, to węglowodany, łącznie z najcenniejszym – błonnikiem pokarmowym, białko roślinne, witaminy z grupy B oraz liczne składniki mineralne, w tym najistotniejsze – żelazo (określane fachowo jako żelazo niehemowe), a także miedź, cynk, potas i fosfor.
Żelazo dla prawidłowych krwinek czerwonych i rozwoju intelektualnego
Niedobór żelaza w okresie szybkiego wzrostu może prowadzić do pogorszenia funkcji poznawczych, czyli umiejętności uczenia się. Dzieje się tak, ponieważ niedobór tego składnika wpływa na metabolizm komórek nerwowych oraz ich zdolności do przewodzenia impulsów nerwowych.
Niemowlęta z grupy ryzyka niedoboru żelaza mogą zatem odnieść korzyść z wprowadzenia pokarmów uzupełniających zawierających żelazo, czyli także produktów zbożowych, poniżej 6. miesiąca życia.
Do grup ryzyka niedoboru żelaza zalicza się: wcześniaki, dzieci z masą urodzeniową poniżej 2,5 kg, dzieci z ciąż mnogich, dzieci matek z niedokrwistością w ciąży, dzieci narażone na okołoporodową utratę krwi.
Zboża źródłem witamin z grupy B oraz błonnika pokarmowego
Wszystkie witaminy z grupy B warunkują prawidłową pracę układu nerwowego oraz wpływają na metabolizm kluczowych makroskładników, w tym węglowodanów i białek. Z kolei błonnik pokarmowy, dzięki swoim właściwościom, wspomaga przemianę materii, zmniejsza uczucie głodu, ułatwia trawienie i zapobiega zaparciom. Jest to szczególnie ważne w okresie rozszerzania diety, kiedy zmienia się funkcjonowanie przewodu pokarmowego, zmienia się także charakter stolca i dzieci miewają problemy z zaparciami.
Wszystkie powyższe argumenty przemawiają za tym, aby do diety małego dziecka wprowadzać zboża, takie jak pszenica, jęczmień, owies, żyto, pszenżyto, pszenica orkisz, kukurydza, proso, oraz produkty zbożowe, jak pieczywo, kasze, płatki czy otręby razem z innymi pokarmami uzupełniającymi. Spośród licznych dostępnych na rynku produktów zbożowych należy wybierać te dobre jakościowo, najlepiej pełnoziarniste, grube kasze (np. gryczana, jęczmienna), makarony pełnoziarniste. Cennym elementem codziennej diety są również naturalne płatki zbożowe, np. owsiane, jęczmienne, żytnie.
Jak często należy jeść produkty zbożowe?
Produkty i przetwory zbożowe powinny stanowić istotną część prawidłowo zbilansowanej diety. W 2020 r. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny ogłosił nowe „Zalecenia Zdrowego Żywienia", które zostały graficznie zilustrowane „Talerzem Zdrowia” (dotychczas była to Piramida Żywienia). Jest on pełny różnorodnych produktów i zawiera sugerowane proporcje poszczególnych grup żywnościowych w całodziennej diecie:
- połowa zalecanych produktów to warzywa i owoce (z przewagą warzyw),
- 1/4 powinny stanowić ryby, mięso, nabiał, jaja, warzywa strączkowe,
- pozostała 1/4 talerza to produkty skrobiowe, w tym zbożowe.
Codziennie, dla zdrowia, powinno się spożyć przynajmniej 3 porcje produktów zbożowych pełnoziarnistych (czyli z przemiału całego ziarna), takich jak m.in. kasze, np. gryczana, pieczywo pełnoziarniste czy razowy makaron.